زخم بستر يكي از شايع ترين آسيب هايي مي باشد، كه بيماران و سالمندان زمين گير را درگير مي كند. افرادي كه به خاطر دلايل مختلف توانايي حركت و جا به جايي ندارند، و بيشتر اوقات زندكي خود را در بستر و يا روي صندلي چرخ دار مي گذرانند، بيشتر احتمال دارد، به اين مشكل گرفتار شوند. با توجه به اين كه اين بيماري دلايل علمي خاص خود را دارد، ولي زخم بستر در سالمندان اغلب به خاطر سهل انگاري و كيفيت پايين مراقبت هاي بهداشتي و درماني ايجاد مي شود. اين بيماري بسيار آزار دهنده مي باشد، و مي تواند بر روي زندگي افراد تأثير مي گذارد. به همين خاطر به عنوان پرستار سالمند بسيار مهم است، كه اگر از فرد مستعد ابتلا به اين بيماري پرستاري مي كنيم.
زخم بستر چيست؟
زخم بستر (زخم فشاري) ممكن است، به خاطر قرار گرفتن افراد به صورت طولاني مدت در بستر رخ دهد. به همين خاطر معمولاً سالمندان ناتوان جسمي، بيش از ديگران در معرض ابتلا به اين بيماري هستند. زماني كه فرد براي مدت طولاني در بستر قرار مي گيرد، به بخشي از لايه هاي پوست كه در مناطق تحت فشار بدن و بستر هستند، فشار وارد مي كنند. اين فشار ممتد باعث مرگ سلول هاي پوستي و آسيب ديدن آن ها در اين ناحيه مي شود.
ارتباط با ما:02634471270
علائم زخم بستر
-
تغيير رنگ پوست
-
ايجاد تورم در ناحيه تحت فشار
-
تغيير حرارت در ناحيه آسيب ديده پوست
-
بروز حساسيت پوستي و احساس سوزش
عواملي كه ابتلا به زخم بستر را افزايش مي دهند، عبارتند از:
-
نداشتن تحرك كافي يا به عبارتي بي تحركي
-
داشتن علايم و احساس در بافت هاي عصبي و آسيب ديده
-
كمبود تغذيه و هيدراتاسيون
-
شرايط پزشكي كه بر گردش خون اثر مي گذارد. مثل بيماري ديابت و بيماري هاي عروقي
زخم بستر در كدام ناحيه از بدن رخ مي دهد؟
بيشتر در بخش هايي از بدن به وجود مي آيد، تحرك كمتر آن ها در مقايسه با ديگر نواحي بدن كمتر است. اين نقاط عبارتند از:
- پس سر
- گوش ها
- كتف ها
- جناغ
- آرنج ها
- زير باسن
- لگنف زي زانو
- پاشنه هاي پا
زخم بستر تا تشديد يافتن چند مرحله را طي مي كند؟
زخم بستر در ابتداي دچار شدن فرد به صورت بسيار سطحي مي باشد، ولي به مرور زمان اگر براي درمان و بهبود پيدا كردن آن اقدانم نكنيد، شديد تر مي شود، تا جايي كه بافت پوست و عضله در ناحيه آسيب ديده به كلي از بين مي رود.
-
مرحله اول
در مرحله ابتدايي بروز زخم بستر دوره علائم و پيشگيري تمام شده است، و يك زخم سطحي روي پوست ايجاد مي شود. در اين مرحله لايه اپيدرم كه در بالاترين سطح پوست قرار دارد، كاملاً از بين مي رود، و بيمار سوزش و درد خفيفي احساس مي كند. توجه داشته باشيد، كه اگر درمان در اين مرحله انجام شود، قطعاً زمان كوتاهي تري براي درمان نياز دارد، و با درخواست حضور پرستار در منزل و پانسمان هاي دقيق و منظم او مي توان طي چند روز اين گونه زخم هاي ايجاد شده، را درمان كرد.
-
مرحله دوم
زخم ايجاد شده در اين مرحله عميق تر مي شود، و بافت پوست به كلي از بين مي رود، و چربي هاي زير پوست ديده مي شود. اگر براي درمان زخم در اين مرحله اقدام نشود، به مرور به بافت هاي سالم زير پوست نيز آسيب مي رسد.
اگر زخم در مرحله ابتدايي درمان نشد، و به اين مرحله رسيد، بهترين روش درماني استفاده از دستگاه هاي پيشرفته ليزري موجود در فيزيوتراپي ها مي باشد.
-
مرحله سوم
زخم در اين مرحله وسيع تر و كاملاً باز و گود مي شود. در داخل اين زخم استخوان و يا تاندون نمايان مي شود. درمان اين گونه زخم ها بسيار سخت و در بيشتر مواقع احتياج به عمل جراحي دارند.
زخم بستر معمولا در چه نواحي ايجاد مي شود؟
رايج ترين زخم هاي بستر در استخوان لگن 67% و استخوان دنبالچه 29% رخ مي دهد.
- بخش هاي استخواني باسن
- استخوان هاي متصل به شانه و ستون فقرات
- قسمت هاي استخواني دست و پا كه بر روي صندلي قرار مي گيرد.
- نواحي پشت و بغل جمجمه
- استخوان هاي انتهايي ستون فقرات
- نقاط پاشنه و پشت زانو
- استخوان هاي نواحي كتف و قوزك پا
- استخوان پيشاني، زانو و يا انگشتان پا كه در اثر خوابيدن زياد بر روي شكم ايجاد مي شود.
در صورت وجود چه شرايطي زخم بستر رخ مي دهد؟
زماني كه قسمتي از بدن در طول روز به خاطر ناتواني در تغيير وضعيت با سطح سفتي برخورد داشته باشد، رگ ها و عروق خوني در رساندن مواد مغذي و مفيد براي بافت پوست ناتوان مي مانند، در نتيجه سلول هاي ناحيه تحت فشار مرده و از بين مي روند، و پوست آسيب پذير تر مي شود.
-
سايدگي پوست
سايدگي بخشي از پوست بدن با سطوح زبر منجر به ايجاد زخم هاي شديد مانند زخم بستر مي شود، كه با درد بسياري همراه مي باشد. پوست ناحيه زخم شده استحكام خود را از دست داده، و بعد از درمان بيشتر در معرض خطر مي باشد.
-
برش عميق پوست
زخم هايي كه به خاطر برش عميق پوست ايجاد مي شوند، در بيشتر مواقع سبب آسيب رسيدن به عروق خوني و مويي رگ ها مي شود، كه پيوند آن بسيار دشوار مي باشد. ولي پرستاراني كه باتجربه باشند، مي توانند با استفاده از روش هاي درماني مدرن در سريع ترين زمان زخم را درمان كنند.
-
از بين رفتن كلاژن هاي پوست
كلاژن هاي پوست كه وظيفه ي جوان سازي و حفظ طراوت پوست را بر عهده دارند. ولي زماني كه اولين علائم زخم به وجود بيايند، بستر كلاژن هاي پوست از بين مي روند، و پوست حالت كشساني خود را از دست مي دهد، و بيشتر از قبل مستعد آسيب مي باشد.
-
ثابت ماندن عضلات در طولاني مدت
بي تحركي و ثابت ماندن عضلات بعضي از نقاط بدن باعث آتروفي عضلاني مي شود، و در آن نقطه خطر بروز زخم بستر بيش از قبل افزايش پيدا مي كند.
-
رطوبت بسيار زياد
زماني كه رطوبت بسيار زياد طي دراز مدت در محل هاي كم تحرك وجود داشته باشد، يكي ديگر از عوامل بروز زخم بستر مي باشد، كه بيشتر در معلولين و سالمنداني رخ مي دهد، كه زياد عرق مي كنند، و يا توانايي نگهداشتن ادرار را ندارند.
-
تغذيه نامناسب و خالي از ويتامين ها
براي اين كه پوست بتواند سالم بماند، بايد ويتامين مصرف كنند، ولي بيشتر بيماران به خاطر ناتواني در هضم غذا و يا ديگر عوامل از طرف پزشك مربوطه از خوردن بسياري از غذاها منع مي شوند، كه منجر به كمبود مواد مغذي و ويتامين ها در بدن مي شود. در چنين بيماراني امكان بروز زخم بستر بيشتر از ديگر افراد مي باشد.
-
اضافه وزن و چاقي
اضافه وزن و سنگيني بيش از حد باعث مي شود، فشار بيشتري به بعضي از نقاط از بدن كه بر روي بستري سفت قرار مي گيرد، وارد شود، و آن نقطه بيشتر از ديگر بخش هاي بدن مستعد آسيب و زخم بستر باشد.
مناطق شايع ايجاد زخم بستر
افرادي كه براي مدت زماني طولاني در روز بايد از ويلچر استفاده كنند، زخم بستر اغلب بر روي پوست قسمت هاي زير ايجاد خواهد شد:
- دنبالچه يا باسن
- تيغه هاي شانه و ستون فقرات
- پشت بازوها و پاها يعني جايي كه روي صندلي قرار مي گيرند.
افرادي كه در بستر هستند، ممكن است، زخم در نواحي زير به وجود بيايد.
- پشت يا كناره هاي سر
- تيغه هاي شانه
- باسن، كمر يا دنبالچه
- پاشنه پا، مچ پا و پوست پشت زانو
عوارض زخم بستر
-
سلوليت
سلوليت نوعي عفونت پوست و بافت هاي نرم متصل به آن مي باشد.
-
عفونت استخوان و مفاصل
عفونت استخوان و مفاصل عفونت ناشي از زخم بستر مي تواند به مفاصل و استخوان ها نفوذ كند، و به غضروف و بافت آسيب برساند. عفونت استخوان گاهي حتي عملكرد مفاصل و اندام‌ها را كاهش مي دهد.
-
سرطان
زخم هاي به وجود آمده به صورت طولاني مدت و بهبود نيافته مي توانند به نوعي كارسينوم سلول سنگ فرشي تبديل شوند.
-
سپسيس
به ندرت اين نوع زخم هاي پوستي باعث سپسيس مي شوند.
جهت پيشگيري از زخم بستر چه راه حل هايي وجود دارد؟
-
تغيير حالت بيمار
توجه داشته باشيد، كه به هيچ عنوان نبايد وضعيت نشستن و يا خوابيدن بيمار شما در طول روز ثابت باشد. و در صورتي كه بيمار خود قادر به جا به جا شدن نيست، پرستار مربوطه بايد هر دو ساعت وضعيت قرار گيري بيمار را تغيير دهد.
-
تشك مناسب
جهت جلوگيري از به وجود آمدن زخم بستر در بيماراني كه به خاطر كهولت سن و يا مشكلات جسماني توانايي جا به جا شدن مداوم را ندارند، بهتر است، در محل نشستن آن ها بر روي صندلي چرخ دار و يا تخت خواب هايشان از تشك هايي به جنس فوم، پوست گوسفند و يا بالش هايي نرم استفاده شود.
-
وعده هاي غذايي مناسب
بهتر است، در تغذيه روزانه بيماراني كه دچار زخم بستر شده اند، غذاهاي غني از پروتئين، امگا 3، روي و ديگر مواد معدني و ويتامين ها وجود داشته باشد.
-
تامين آب مورد نياز بدن
زماني كه آب بدن بيماران كم باشد، باعث ايجاد خشكي پوست و آسيب پذيرتر شدن آن ها مي شوند. به همين خاطر بهتر است، ميزان آب مصرفي روزانه بيماران كنترل شود، و اين افراد روزانه حداقل 8 ليوان آب بنوشند، تا از به وجود آمدن آسيب ها و زخم هاي پوستي جلوگيري كنند.
-
شستشوي روزانه موضع
براي اين كه بتوانيد از خشك شدن پوست بيماران جلوگيري كنيد، بهتر است، هر 2 ساعت يك بار وضعيت بيمار را تغيير دهيد. پوست بدن او را با پنبه و مقداري آب مرطوب كرده، و سلول هاي مرده را از سطح پوست پاك كنيد.
تشخيص درصد آسيب ديدگي زخم بستر توسط پزشك چگونه صورت مي گيرد؟
زماني كه بيماران به كلينيك ها و اورژانس به خاطر بروز زخم بستر مراجعه مي كنند، و يا درخواست ويزيت پزشك در منزل را براي درمان زخم دارند، پزشك در ابتدا وضعيت زخم را بررسي مي كند، و سپس براي درمان اقدام مي كند.
در هنگام معاينه زخم توسط پزشك نيازي به انجام آزمايش و نمونه برداري ديده نمي شود. آزمايش هاي مربوط به زخم بستر فقط در صورتي انجام مي شود، كه اثري از عفونت بر روي زخم ديده شود.
بهترين و سريعترين درمان زخم بستر
بهترين و سريعترين درمان زخم بستر استفاده از پانسمان هاي مرطوب مي باشد. زماني كه خون به بافت نرسد، باعث مي شود، تا آن بافت بميرد. تا زماني كه بافت مرده روي زخم است، اجازه ي درمان به زخم نمي دهد، و محل مناسبي براي رشد ميكروب ها مي باشد. جهت درمان اين نوع زخم هاي خطرناك از پانسمان هايي پوشاننده استفاده مي كنيم، كه روي زخم را بپوشاند. استفاده از اين پانسمان هاي ويژه از ورود ميكروب به زخم جلوگيري مي كند، و محيطي را براي درمان سريع تر زخم ايجاد مي كند.
اين پانسمان‌هاي مرطوب با استفاده از فيزيولوژي بدن سبب بهبودي سريع تر زخم مي شود. استفاده از گاز هيچ كمكي به درمان زخم نمي كند، چون گاز توانايي جلوگيري از ورود ميكروب ها به زخم را ندارد. ولي پانسمان هاي مرطوب پيشرفته از ورود ميكروب ها جلوگيري كرده، و محيطي مناسب را براي درمان زخم ايجاد مي كنند، چون محيط مرطوب براي درمان زخم بسيار تأثيرگذار مي باشد.
مواردي كه براي بررسي وضعيت زخم مورد توجه قرار مي گيرند، عبارتند از:
- وسعت زخم و عمق آن در لحظه اول بيشتر از ديگر موارد مورد توجه قرار مي گيرد.
- بررسي تغيير رنگ پوست اطراف زخم
- ارزيابي بافت هاي اطراف زخم و سلول هاي مرده
- بررسي ميزان خون ريزي زخم و بوي نامطبوع در اثر عفونت ها
پانسماني كه توسط پرستار در منزل توسط انجام مي شود، چه ويژگي هايي داشته باشد؟
- پانسمان بايد شرايط مناسبي جهت بهبودي زخم به وجود بياورد. زخمي كه روي آن باز باشد، در مجاورت هوا خشك شده، و بر روي آن پوسته هايي تشكيل مي شود، كه زير آن ها محل مناسبي براي رشد ميكروب ها و ترشحات عفوني مي باشد. يك پانسمان خوب شرايطي را به وجود مي آوريد، كه از ايجاد پوسته و دلمه ها جلوگيري مي كند.
- رطوبت در محل پانسمان شده حفظ شود، زخم هاي بستر در محيط مرطوب و سالم خيلي سريع تر بهبود پيدا مي كند. به همين خاطر يك پانسمان خوب با حفظ رطوبت در ناحيه آسيب ديده به بهبودي هرچه سريع تر زخم كمك مي كند.
- پانسمان زخم بايد طوري باشد، كه هوا در نقطه به جريان افتد، افزايش اكسيژن به بهبودي سريع تر زخم بستر كمك مي كند، و كاهش آن مدت زمان ترميم زخم را طولاني تر مي كند، به همين خاطر پانسمان زخم را به گونه اي بايد انجام داد، كه جريان هوا در محل آسيب ديده قطع نشود.
- حرارت در محل پانسمان در حد نرمالي حفظ شود، بهترين دما براي سلول ها كه بتوانند تقسيم شوند، 37 درجه سانتي گراد مي باشد، از اين رو پانسمان بايد بتواند دماي نقطه آسيب ديده را در اين درجه تعيين شده حفظ كند.
- پانسمان بايد به گونه اي انجام شود، كه از ورود ميكروب ها به محل زخم باز جلوگيري كند.
- بايد در پانسمان زخم از تجهيزاتي استفاده شود، كه اثرات خارجي از خود به جاي نگذارند، در هنگام تعويض پانسمان اگر پانسمان به صورت استاندارد انجام نشود، و از لوازم پزشكي بي كيفيت و غيرمجاز استفاده شود، بخشي از لوازم پانسمان مانند پنبه و باند بر روي زخم جا مانده و محلي مناسب را براي ايجاد عفونت و ميكروب فراهم مي كند.
- پانسمان بايد به گونه اي انجام شود، كه به زخم نچسبد، درصورتي كه پانسمان خشك باشد، و به زخم بچسبد در هنگام تعويض پانسمان باعث خون ريزي و درد شديد در ناحيه آسيب ديده مي شود، و زخم تازه تر و عميق تر مي شود، به همين خاطر پرستار بايد در اين زمينه توجه كامل داشته باشد.
- پانسمان بايد قابليت جذب ترشحات عفوني را داشته باشد.
- پانسمان بايد براي مدت زمان طولاني انجام شود، و نيازي به تعويض مكرر نداشته باشد، كاهش تعداد دفعات تعويض پانسمان علاوه بر اين كه در هزينه پرداختي به پرستار صرفه جويي مي كند، سبب كاهش ميزان ترشح عفونت مي شود، ولي بايد دقت كرد، كه اين زمان آن قدري طولاني نشود، كه پانسمان به زخم بچسبد.
جهت سريع تر درمان شدن زخم بستر چه راهكار هايي وجود دارد؟
پرستاري كه براي درمان زخم بستر و تعويض پانسمان به خانه ي بيمار مي رود، مي توانند با بررسي زخم بيمار و حساسيت هاي دارويي او جهت بهبودي سريعتر زخم برخي داروها را براي او تجويز كنند، كه اين داروها عبارتند از:
- استفاده از قرص هاي ويتاميني خصوصا ويتامين هاي A&C و قرص هاي زينك
- استفاده از سرم هاي شستشو جهت كاهش عفونت هاي زخم. در صورتي كه شست و شو با اين سرم ها براي كاهش عفونت مفيد نبود، پرستار مي تواند آنتي بيوك هاي خوراكي را براي بيمار تجويز كند.
- استفاده از پمادهاي كلاژن ساز
فيزيوتراپي زخم بستر چگونه انجام مي شود؟
بعضي اوقات ممكن است، كه پانسمان زخم بستر به تنهايي جوابگو نباشد، و با هماهنگي پزشك متخصص مي توان درخواست فيزيوتراپي در منزل توسط فيزيوتراپ براي ادامه ي مراحل درماني زخم بستر را بدهيد. فيزيوتراپ با دريافت مقداري هزينه بيشتر همه ي دستگاه هاي لازم براي درمان زخم بستر را با خود به منزل آورده، و درمان را در منزل شخصي بيمار ادامه مي دهد. درمان زخم بستر با روش فيزيوتراپي با دستگاه هاي مختلفي انجام مي شود، كه استفاده از اين دستگاه ها و انتخاب بين آن ها توسط فيزيوتراپ بعد از انجام معاينات مربوطه صورت مي گيرد.
از فيزيوتراپي براي درمان زخم هاي باز مانند زخم بستر و زخم ديابتي ها كه درمان آن ها دشوار مي باشد، استفاده مي شود.
قبل از شروع مراحل درماني به وسيله فيزيوتراپي چه اقداماتي بايد صورت بگيرد؟
- در اولين مراجعه فيزيوتراپ به منزل قبل از شروع مراحل درماني ميزان وسعت و عمق زخم توسط فيزيوتراپ بررسي مي شود.
- فيزيوتراپ و پرستار همكار زخم را با استفاده از مواد سرم هاي شست و شو تميز و ضد عفوني مي كنند.
- بعد از ضد عفوني كردن محيط اطراف زخم لايه هاي مرده زخم طي يك جراحي كوتاه مدت برداشته مي شود.
- بعد از اين كه لايه هاي مرده زخم برداشته شد، محل بريد شده با پانسمان انتخاب شده، توسط پرستار بسته مي شود.
براي درمان زخم بستر به وسيله فيزيوتراپي چند راهكار وجود دارد؟
- درمان به روش فشرده سازي
- استفاده از طب سوزني
- ليزر درماني به وسيله ليزر پرتوان و كم توان
- مگنت درماني
- درمان به وسيله وكيوم تراپي
مدت درمان زخم با استفاده از هر يك از اين روش ها با توجه به وضعيت زخم و ميزان مراقبت هاي لازم صورت گرفته توسط بيمار متفاوت مي باشد.
درمان زخم بستر با استفاده از ليزر چگونه انجام مي شود؟
ليزر درماني به وسيله ي نور انجام مي شود. با توجه به اين كه در زمان هاي قديم نور خورشيد را درمان بسياري از درد ها مي دانستند، و عدم قرار گرفتن در برابر نور مشكلات بسياري را در سلامتي مردم ايجاد مي كرد، و آن ها به وضوح به نقش نور در سلامتي پي برده بودند، و امروزه با الهام از اين موضوع به استفاده از ليزر در درمان زخم بستر روي آورده اند.
درمان زخم بستر در سالمندان
استفاده از بعضي ويتامين ها از جمله ويتامين A ،C و املاحي مانند زينك مي تواند به بهتر شدن و درمان سريع تر زخم بستر و بهبود بيماري سالمند كمك كند. اگر عمق زخم خيلي زياد باشد، بايد با مواد ضدعفوني كننده زخم را شست، تا از سوار شدن عفونت جلوگيري شود، و در صورت لزوم بايد آنتي بيوتيك خوراكي مصرف كرد. آموزش دادن به افرادي كه با سالمند و بيمار در زندگي مي كنند، اهميت ويژه اي در درمان زخم بستر در منزل دارد.
آموزش رعايت پوزيشن هاي سالمند و تغيير پوزيشن متناوب و كاهش فشار در ناحيه زخم بستر بيمار مهم ترين اصل است.
آيا زخم بستر در منزل قابل درمان است؟
اولين مرحله براي درمان اين بيماري اين است، كه در منزل انجام شود. با توجه به اين كه در بالاتر به راهكارهايي براي جلوگيري از ايجاد اين بيماري اشاره كرديم، از جمله مواردي مي باشند، كه اجازه مي دهد، جلوي رشد زخم را در همان مراحل اوليه گرفته، و به نوعي درمان زخم بستر در منزل را ممكن كنيد. اگر اين مشكل جدي تر شود، درمان آن در منزل و توسط خودتان بسيار مشكل خواهد بود. در اين شرايط اگر جا به جايي بيمار و انتقال او به بيمارستان سخت است، و يا دردسرهاي جديدي ايجاد مي كند، بهتر است، از خدمات پرستاري در منزل استفاده كنيد.
پرستار مدنظر بايد به صورت روزانه براي عوض كردن پانسمان زخم بستر و بررسي وضعيت زخم به منزل بيمار مراجعه كند. همچنين مراقبت دائمي بيمار نيز براي انجام كارهاي اوليه مانند تغيير پوزيشن بيمار، گذاشتن لگن و… بسيار مهم است، و بايد طبق نظر متخصص انجام شود، چون در بسياري از مواقع علت ايجاد مشكل، نامناسب بودن مواردي مانند لگن بيمار، تشك نامناسب و… است.
در كنار اين موارد، روش هاي كنترل درد، استفاده از آنتي بيوتيك مناسب با نظر پزشك، كنترل گرفتگي عضلات و استفاده از درمان با فشار منفي، از روش هاي تخصصي تر براي درمان مي باشد.
بهترين درمان هاي گياهي زخم بستر در منزل
درمان اين بيماري با استفاده از روش هاي سنتي و خواص دارويي بعضي از گياهان ممكن است. البته در اين زمينه نتايج علمي دقيقي وجود ندارد؛، ولي تجربه ثابت كرده است، استفاده از برخي مواد غيرشيميايي مي تواند در بهبود اين نوع زخم تأثيرگذار باشد. زردچوبه، عسل، آلوئه ورا، روغن نارگيل، سرم نمكي، پنيرك و گل ختمي از جمله اين گياهان مي باشند. اغلب اين موارد به عنوان ماده شستشو دهنده زخم و پانسمان كننده آن مورد استفاده قرار گرفته، و مي توانند تا حدودي باعث كاهش درد و خون ريزي زخم بستر شوند.